Ik hoorde het schrijfster Lize Spit gisteren zo mooi verwoorden in het programma ‘Winteruur’ (Canvas): ‘Je kan soms zo moeilijk vertellen waarom je op iemand verliefd wordt. Wanneer je er woorden gaat op kleven, dan begin je eigenlijk al te twijfelen. Wanneer er taal bij komt kijken, dan kan het zijn dat een beeld, een gevoel helemaal verdwijnt. Rechtdoen aan dat ene moment, zonder dat je daardoor het vertrouwen verliest in wat je beschrijft, is moeilijk…’
Lize, I feel you!
Waarom krijg je weke knieën wanneer je bij ‘die ene’ bent? Wat zorgt ervoor dat er bij de aanblik van die ene in het diepste van jezelf een kolkende lavamassa ontspringt? Wat maakt je vatbaar voor de ene, maar totaal niet voor de andere? Een gevoel. Een beeld. Chemie. Een zielsontmoeting zo je wil. Maar sowieso iets lijfelijks, iets fysieks. Geen tekstballon die verschijnt op het moment dat hét gebeurt. Met andere woorden: onmogelijk om precies te vatten in taal.
Ewel, voor mij is dat net zo wanneer ik op zoek ga naar de perfecte boekendate. Waar precies heeft het mee te maken dat je dat ene boek wél uit de rekken plukt en het andere schandelijk voorbijloopt? Met een buikgevoel? Een coup foudre? Moeilijk te zeggen…
Maar enfin, voor jou wil ik heel graag ‘een efforke’ doen. Ik ga proberen op te lijsten wat het precies is dat mij drijft tot een boekenkeuze die een potentiële liefde inhoudt. Wat drijft mij in boekenland tot een ‘match made in heaven’?
Ik schrijf het neer in 5 stappen. Uitgedrukt in taal dus. Ik begin nu al te twijfelen…
Kijk naar de cover!
Neen, een cover zegt niet alles. Maar ja, een cover zegt wel heel veel. Ik vergelijk het graag met het binnenwandelen van een kledingwinkel. Binnen de 3 seconden kan ik jou vertellen of ik met een vracht aan vers katoen of polyester zal buitenwandelen of met helemaal nada, noppes, niemendal! En natuurlijk gebeurt het wel eens dat ik me in die 3 seconden schromelijk vergis, maar meestal zit mijn buikgevoel er niet heel ver naast. Ik val op aantrekkelijke, mooi covers. Soms zijn het echt kleine zaken die me over de streep trekken: een schoon lettertype, een kleur die me raakt, een afbeelding die me doet fronsen, een zacht gevoeltje wanneer je over de kaft strijkt, een uitgeverij die me nog niet vaak teleurstelde… Enfin, alles kan, alles mag. Maar ergens moet er op dat moment al een vuurtje gaan branden in jezelf. Dit zijn 2 voorbeelden van covers die het bij mij goed deden. Varkensribben, geef toe. Dat is een boek dat je stante pede met kaft en al naar binnen zou werken. Ik vind die afbeelding zo schoon. En dan die titel die daar eigenlijk geen jota mee te maken heeft. Een ei is nu eenmaal geen varkensrib. Ale, dat is toch wat ik ervan denk. En dan, iets helemaal anders, maar ook heel mooi in zijn eenvoud: Noord. Ik hou van de kleurschakeringen en van het beeld dat de cover bij mij oproept: rust, weidsheid, vrijheid. Eenvoudig, maar toch daadkrachtig… Schoon. 2. Zwier om dat boek! Zwier dat boek om en bekijk die achterkant. Een korte inhoud zegt soms bitter weinig, maar het geeft je wel al mee of je jezelf de komende 400 pagina’s in de toekomst, dan wel in het verleden zal bevinden. Of je een oorlog zal induiken of zal snoepen van een of andere kleffe romance. Een wereld van verschil. Niet alleen de korte inhoud vertelt iets meer, maar ook aan de quotes die prijken op de achterzijde (als die er al zijn), ben ik gevoelig. Wanneer die quote van The New York Times komt, dan zal dat weinig effect hebben op mijn beslissing om al dan niet tot aanschaf van het boek over te gaan. Te ver van mijn bed en geen band met de journalist in kwestie. (No offence!) Maar wanneer het een toonaangevende schrijver (of iets in die strekking) betreft die zijn mening over het boek samenbalt op de achterflap, ja, dan heb je me helemaal mee! Het boek ‘Lam’ van Hannelore Bedert is een mooi voorbeeld. Wanneer er op de achterkant te lezen staat dat Wil Hansen, geprezen redacteur van een auteur als Stefan Hermans (ow jong), ons komt melden dat we hier te maken hebben met een overtuigend debuut, ja dan… Dan borrelt nieuwsgierigheid in alle hevigheid op. 3. Sesam, open u! Ja, en dan sla ik het boek open. De eerste pagina ontvouwt zich als een vers besneeuwd landschap en vertelt, net als de kledingwinkel van daarnet, al een heel verhaal binnen de eerste seconden. De zwaarste last rust vooral op de frêle schouders van de allereerste zin van het verhaal. Oh, wat moet het heavy zijn om die koploper te zijn…! Die moet me naar binnen trekken. Iets triggeren. Iets doen resoneren in het diepste van mezelf. Die moet smaken naar meer. Me om de vinger winden. Me gek maken van verlangen. Me tonen dat een dijk van verhaal als een vulkaan over me heen zal stromen. Me laten kennismaken met een taal die me doet watertanden en hongeren naar zo veel meer… ‘Ja, maar, Saartje, allemaal goed en wel, maar geef eens een voorbeeld, jongske’. Oke, lees maar… “Lieve gunsteling, ik zeg het je maar meteen: ik had je in dat steilorige hoogseizoen als een zweer met een hoefmes uit de klauwlederhuid moeten verwijderen, ik had ruimte moeten maken bij de tussenklauwspleet zodat mest en vuil ertussenuit zouden vallen en niemand je kon infecteren, misschien had ik je enkel wat moeten pellen en bijschaven met de slijper, je moeten reinigen en droogwrijven met wat zageling.” (‘Mijn lieve gunsteling’ – Marieke Lucas Rijneveld) Maar evenzeer deze 5 woorden kunnen doen smachten naar meer: “Alleen spijt komt te laat.” (‘Het wordt spectaculair. Beloofd.’ – Zita Theunynck) 4. Schrijverke schrijf! Wanneer ik de man of vrouw in kwestie (lees: de auteur) ken, dan haal ik herinneringen op aan gelezen materiaal uit het verleden. Of vice versa: ik ga op zoek naar boeken van auteurs die me in het verleden echt konden pleasen. Maar wanneer het een blind date met de schrijver betreft, gebeurt het wel eens dat ik natrek wie die brave man of vrouw dan wel mag zijn: Debuut? Palmares? Originele taal waarin hij/zij schrijft? Achtergrond? Let op, de antwoorden op deze vragen zijn zelden een breekpunt (gewoon wat gezonde curiositeit). Integendeel. Nieuw bloed trekt me aan. Ik lees liever boeken van nieuwe schrijvers dan van oude gloriën. Omdat ik het gevoel heb dat debuten nóg meer doorleefd zijn, dat alles nog meer uitgepuurd is. (Hoor de kenner spreken!) 5. Reviews, baby! Jep, ik geef het toe, ik ben een review-mens. Ik ga al eens kijken naar wat andere mensen over mijn voorlopige keuze hebben neergepend. 1 goed geschreven review die het boek niet looft, kan mijn goesting danig fnuiken. Maar wél met de nadruk op: goed geschreven review! Wanneer een recensie vol fouten staat of wanneer de zinnen met haken en ogen aan elkaar hangen, dan hecht ik weinig geloof aan de mening (kanderniksaandoen). Maar aan een goed onderbouwde, talig straffe review kan ik niet makkelijk weerstaan. En ja, dat drijft een mens dan soms wel eens weg van een boek waar het misschien beter niet van zou wegdrijven. Ik besef dat. En ik besef ook dat dat dus niet altijd zinnig is om te doen. Maar er zijn zó verdomd veel boeken die schreeuwen om aandacht. Een mens moet zich toch op iets baseren om tot selecteren te kunnen overgaan?! Toch? (Hier eindigt het 5-stappenplan en start de apotheose.) En dan komt het. Le moment suprême. Ik maak een keuze: zit er meer in deze eerste kennismaking of gaan we toch eerder door als ‘vrienden’? Is het liefdesvuur helemaal aangewakkerd of ben ik ergens het spoor van de liefde bijster geraakt in mijn eigen 5-stappenplan?! Wat er ook van zij, liefde laat zich niet in woorden hullen, vrienden. Neem dus alles wat ik hier zei maar met een dikke, vette, grote korrel zeezout. De enige goede raad die ik u kan geven, is de volgende: voel, voel, voel! En u zal niet misleid worden. Geloof me. Het buikje liegt nooit…