Drie jaar geleden was ik de fiere bezitter van een paar bruine, suède laarsjes. (Als u goed kijkt, kan u ze bewonderen op de foto.) Werkelijk uniek in hun soort. Zo van die schoenen die ze met een heel leger van je voeten moeten sleuren wanneer ze versleten zijn omdat je Echt. Niet. Zonder. Wil… Zo’n schoenen dus.
(Tot dusver geen wereldschokkende inleiding en al helemaal niets literatuur-gerelateerd in de aanbieding. En daar wacht u nochtans op. Ik weet het. Laat mij nog even doorgaan, ik kom er wel…)
Op een dag ging ik met die bruine, suède laarsjes op citytrip naar Istanbul. Onze stappenteller sloeg net niet tilt: álle uithoeken van de stad werden verkend. Laarsjes in overdrive. Wat zou u er nu van zeggen als ik u vertel … dat ik met die bruine, suède laarsjes precies op de plaats heb gelopen waar dit boek zich afspeelt?!
Aha, ik heb uw interesse, ik voel het!
Het verhaal speelt zich af in Istanbul, voornamelijk in (jawel) en rond de Bosporus. En exact daar hebben deze laarsjes mij ook gebracht. (Gelukkig genoeg niet in, maar wel rond de Bosporus.) En ik kan u zeggen: zowel mijn laarsjes als ikzelf waren daar bij-zon-der graag. Wat een unieke, adembenemende, bruisende en kleurrijke stad! De plaats waar Azië en Europa elkaar zo mooi verleiden. Zo van… net niet… En toch wel. Zet het op uw Travelbucketlist als dat nog niet het geval was. (Ik wil hier gerust even een pauze laten zodat u de tijd heeft om naar uw Travelbucketlistlijstje te snellen en dat aan te vullen met ‘een onvergetelijke citytrip naar Istanbul’. En schrijf er meteen bij dat het eten daar niet normaal lekker is. En de mensen keivriendelijk. En de architectuur sprookjesachtig mooi. En het water blauw. En het weer fantastisch. En de geuren Zuiders. -> Bon, heb je genoeg tijd gehad?!)
Maar goed, literatuur dus… Het boek ’10 minuten en 38 seconden in deze vreemde wereld’ werd me op sociale media langs verschillende kanalen sterk aangeraden. Een blik op de achterflap overtuigde me helemaal om in dit verhaal te duiken. Daar zijn 2 redenen voor. Eén. Ik citeer: ‘Tequila Leila, zoals haar vrienden en klanten haar noemen, wordt vermoord achtergelaten op een vuilnisbelt in Istanbul.’ Need I say more? Twee: ‘Elif Shafak zet zich in voor de rechten voor minderheden. Vanwege haar boeken werd ze tweemaal aangeklaagd door de Turkse overheid.’ Een vrouw met idealisme, rechtvaardigheidsgevoel en durf. Een vrouw naar mijn hart. Ja, ik zou het boek lezen. Einde discussie.
Tequila Leila wordt vermoord. 10 minuten en 38 seconden lang beslist haar ziel haar lichaam nog niet te verlaten en borrelt de ene na de andere herinnering op in haar gedachten. Ze reist terug naar haar leven als jong meisje in Van, ze verhaalt over haar leven als prostituee, maar bovenal eert ze haar vrienden. Het zijn er 5. Een bont allegaartje van mensen waar ze met hart en ziel van houdt. Haar waterfamilie. Zo noemt ze hen.
Op verrassende wijze geeft Elif Shafak ons inzicht in het leven van het hoofdpersonage. Een aaneenrijging van flashbacks lijmen het verhaal aan elkaar en laten ons stap voor stap kennis maken met Leila, een erg sterke vrouw die haar hele leven lang moet opboksen tegen ongelijkheid en onrechtvaardigheid in haar omgeving. Het jasje van de bijzonder strenge moslimcultuur waarin ze wordt opgevoed, zit haar veel te nauw. Haar moeder wordt gedwongen zich voor te doen als Leila’s tante. Haar oom misbruikt haar sinds haar 6e. Haar broertje, Tarkan, (waar Leila gek op is) wordt geboren met het syndroom van Down en sterft op jonge leeftijd… Leila verlaat haar geboorteplaats Van en reist alleen naar Istanbul in de hoop daar het geluk te vinden. Dat vindt ze in haar waterfamilie en haar grote liefde D/Ali. Maar het leven blijft zwaar weerwerk bieden. Tot wanneer Leila de duimen moet leggen. Definitief.
Het verhaal heeft me naar de keel gegrepen. Heeft me kwaad gemaakt. Me ontroerd. Me doen lachen. En alles door elkaar.
Maar er is meer… Elif Shafak schrijft niet zomaar een verhaal. Ze klaagt aan. De houding van de maatschappij ten aanzien van minderheidsgroepen. Veelal schrijft ze over vrouwen. Vluchtelingen. Sekswerkers. Transgenders. Seksuele uitbuiting. En onze houding (ja, onze!) van afwijzing, uitsluiting, minachting ten aanzien van vele van die groepen. ‘De Begraafplaats der Vergetenen’, waarover sprake in het boek, bestaat écht in Istanbul. En ligt o-ver-vol. Allemaal mensen in de kantlijn voor wie het geluk maar al te vaak een omweg koos… En net hún stem wil de schrijfster vertolken. Het slopen van heilige huisjes gaat ze niet uit de weg. En dat bewonder ik. Enorm.
Met mijn bruine, suède laarsjes liep ik langs de Bosporus. Niet wetende dat ik in de voetsporen liep van duizenden sterke vrouwen die daar het geluk probeerden te grijpen, maar het telkens weer in rook zagen opgaan. ‘Verdriet is als een zwaluw. Op een dag word je wakker en denk je dat het weg is, maar het is alleen maar naar een andere plek getrokken om zich op te warmen. Vroeg of laat komt het terug en nestelt het zich weer in je hart.’
Dat ik blij was dat ik daar in mijn èigen schoenen mocht lopen… Maar dat ik bewondering heb voor zo veel sterke vrouwen, zoals Leila, die daar vóór mij hebben gelopen. En ook nog zullen lopen. Bewondering voor hun kracht. Hun moed om door te bijten. Om zich op te trekken aan de kleine dingen die het de moeite waard maken. En aan grote dingen. Aan hun waterfamilies. ‘
Onuitgesproken woorden liepen tussen de vrouwen van deze stad als waslijnen die tussen huizen waren gespannen.’
Tot slot nog 1 quote die bleef nazinderen. Mooi… Oordeel zelf maar:
‘Jamilla, de vrouw die in iemands ziel keek, en pas als ze datgene zag waar ze naar zocht, besloot of ze haar hart zou openen voor diegene. Jamilla, een van de vijf.’